Dziewanna rdzawa
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | trędownikowate | ||
Rodzaj | dziewanna | ||
Gatunek | dziewanna rdzawa | ||
Nazwa systematyczna | |||
Verbascum blattaria L. Sp. Pl. 178 1753[3] | |||
| |||
|
Dziewanna rdzawa (Verbascum blattaria L.) – gatunek rośliny należący do rodziny trędownikowatych. Występuje w Europie (z wyjątkiem jej północnej części), południowo-zachodniej i środkowej Azji oraz w północno-zachodniej Afryce. Przez Polskę przebiega północna granica zasięgu. Występuje na południu (jednak poza obszarami górskimi) po województwo lubelskie i dolnośląskie i dalej na północy na mocno rozproszonych stanowiskach, prawdopodobnie tylko jako gatunek zawlekany (częściej tylko wzdłuż doliny dolnej Wisły)[4][5].
Roślina bywa sadzona jako ozdobna. Rosnąc na polach może zanieczyszczać plon[6].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina zielna z korzeniem pionowym, wrzecionowatym, u nasady pędu często z zaschniętymi liśćmi. Łodyga osiągająca zwykle do 120 cm, rzadko nieco więcej, obła lub nieco kanciasta, słabo rozgałęziona tylko w dolnej części kwiatostanu, z liniami zbiegającymi od nasad liści. Pęd w dole nagi, w górze z włoskami gruczołowatymi – brak włosków niegruczołowych i rozgałęzionych[5].
- Liście
- Skrętoległe, bez przylistków, liczne, dolne skupione w rozetę liściową, pozostałe na pędzie, dłuższe od międzywęźli, malejące ku górze[5]. Osiągają od kilku (na górze) do 10–25 cm (na dole) długości. Blaszka liści w górze najszersza – stąd liście łopatkowate, odwrotnie jajowate lub odwrotnie jajowato lancetowate, u nasady z blaszką zwężającą się. Dolne i górne liście siedzące lub krótkoogonkowe, środkowe z nasadą obejmującą łodygę (liście nie zbiegające). Blaszka karbowana, na dolnych liściach wrębna do siecznej, wierzchołki klap i liścia tępawe lub zaostrzone[5].
- Kwiaty
- Zebrane na szczycie pędu w wydłużone i luźne grono, zwłaszcza w górnej części silnie ogruczolone. Pojedyncze kwiaty wsparte są przysadkami w dole dłuższymi od szypułek i odwrotnie jajowatymi, a w górze krótszymi i lancetowatymi. Działki kielicha lancetowate, zrośnięte tylko u nasady, do 8 mm długie. Pięć płatków korony okrągławych, barwy żółtej, od wewnątrz z fioletowymi brodawkami u nasady, a od zewnątrz rdzawych. Pręciki z nitkami silnie owłosionymi, tylko dwa dłuższe na końcach są nagie i one z pylnikami zbiegającymi po nitce (pozostałe są nerkowate do kulistych i nie zbiegające po nitce). Zalążnia zwieńczona pojedynczą szyjką słupka długości 1 cm, zgrubiała na szczycie i z półkulistym znamieniem[5].
- Owoce
- Torebki rozwijające się w trwałych i wydłużających się w czasie owocowania kielichach. Rozdzielają się na dwie części, jajowato kuliste, o średnicy 5–8 mm, z dzióbkiem. Nasiona długości ok. 0,8 mm, z rzędami 4–6 zagłębień na łupinie[5].
- Rozeta liści odziomkowych
- Fragment kwiatostanu
- Kwiat
- Owoc
- Nasiona
Biologia i ekologia
Roślina dwuletnia, czasem też rośnie jako roczna. Kwitnie od maja do czerwca, rzadziej jeszcze w lipcu[5]. Owoce dojrzewają w lipcu i sierpniu[7]. Rośnie na nasłonecznionych skarpach, brzegach pól, pastwiskach i wzdłuż terenów kolejowych[5].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-11-01] (ang.).
- ↑ Verbascum blattaria L.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-11-01].
- ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 571. ISBN 83-915161-1-3.
- ↑ a b c d e f g h Tadeusz Tacik: Verbascum L., Dziewanna. W: Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. X. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 232-233.
- ↑ Taxon: Verbascum blattaria L.. [w:] GRIN-Global. U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-11-01].
- ↑ Verbascum blattaria Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-01].
- BioLib: 40790
- EoL: 592039
- EUNIS: 182871
- Flora of China: 200021296
- Flora of North America: 200021296
- FloraWeb: 6206
- GBIF: 3171943
- identyfikator iNaturalist: 59028
- IPNI: 810828-1
- ITIS: 33389
- NCBI: 46030
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2454378
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:810828-1
- Tela Botanica: 70759
- identyfikator Tropicos: 29200408
- USDA PLANTS: VEBL
- CoL: 7FPGM