Cyrtanthus
 Cyrtanthus mackenii | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
| Rząd | szparagowce | ||
| Rodzina | amarylkowate | ||
| Rodzaj | Cyrtanthus | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Cyrtanthus W. Aiton Hortus Kew. 1: 414. 7 Aug-1 Oct 1789 (non Schreber Apr. 1789)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| C. angustifolius (Linnaeus f.) W. Aiton[3] | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| |||
| |||
Cyrtanthus – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych. Obejmuje 55[5]–56[6] gatunków. Rośliny te występują w południowej i środkowo-wschodniej Afryce, na północy sięgając po Sudan[7]. Rosną na klifach, skałach, kamienistych lub trawiastych stokach, także w zaroślach. Zakwitają zwykle tuż po pożarach[7] – jest ono prowokowane przez dym (po angielsku zwane są fire-lilies – ognistymi liliami[5]). Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne[7], zwłaszcza C. ventricosus, C. elatus, C. mackenii[5]. W klimacie chłodniejszym bywają uprawiane jako rośliny doniczkowe, nadają się także na długotrwałe kwiaty cięte[8].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny, których dęte (puste w środku) pędy kwiatonośne osiągają do 60 cm wysokości i wyrastają z cebuli[7].
- Liście
- Płaskie, czasem mięsiste, równowąskie, zawsze tylko odziomkowe, o długości do 60 cm[7][8].
- Kwiaty
- Efektowne – pachnące i jaskrawo zabarwione, zwisają zebrane w baldachach, czasem są pojedyncze. Okwiat w kolorze czerwonym, różowym, pomarańczowym, żółtym, zielonym lub białym składa się z 6 listków o podobnej długości w dole zrośniętych, czasem na dłuższym odcinku tworząc rurkę[7], często wygiętą[8]. Pręcików jest 6, krótszych lub dłuższych od okwiatu. Zalążnia dolna powstaje z trzech owocolistków. W każdej z komór rozwijają się liczne zalążki. Pojedyncza szyjka słupka jest prosta lub wygięta, rzadko z trzema rozgałęzieniami na końcu[7].
- Owoce
- Torebki z licznymi, czarnymi, płaskimi i oskrzydlonymi nasionami[7].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Cyrtantheae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae. W przeszłości w różnych systemach klasyfikowany był w szeroko ujmowanej rodzinie liliowatych[4]. Rodzaj obejmuje gatunki dawniej wyodrębniane w osobne rodzaje Anoiganthus i Vallota[5]. Gatunki z tego rodzaju łatwo tworzą mieszańce i w ofercie handlowej zamiast nazw gatunkowych w użyciu często określa się przedstawicieli tylko według koloru kwiatów[8].
- Wykaz gatunków[6]
- Cyrtanthus angustifolius (L.f.) Aiton
- Cyrtanthus attenuatus R.A.Dyer
- Cyrtanthus aureolinus Snijman
- Cyrtanthus bicolor R.A.Dyer
- Cyrtanthus brachyscyphus Baker
- Cyrtanthus brachysiphon Hilliard & B.L.Burtt
- Cyrtanthus breviflorus Harv.
- Cyrtanthus carneus Lindl.
- Cyrtanthus clavatus (L'Hér.) R.A.Dyer
- Cyrtanthus collinus Ker Gawl.
- Cyrtanthus contractus N.E.Br.
- Cyrtanthus debilis Snijman
- Cyrtanthus elatus (Jacq.) Traub
- Cyrtanthus epiphyticus J.M.Wood
- Cyrtanthus erubescens Killick
- Cyrtanthus eucallus R.A.Dyer
- Cyrtanthus falcatus R.A.Dyer
- Cyrtanthus fergusoniae L.Bolus
- Cyrtanthus flammosus Snijman & Van Jaarsv.
- Cyrtanthus flanaganii Baker
- Cyrtanthus flavus Barnes
- Cyrtanthus galpinii Baker
- Cyrtanthus guthrieae L.Bolus
- Cyrtanthus helictus Lehm.
- Cyrtanthus herrei (F.M.Leight.) R.A.Dyer
- Cyrtanthus huttonii Baker
- Cyrtanthus inaequalis O'Brien
- Cyrtanthus junodii Beauverd
- Cyrtanthus labiatus R.A.Dyer
- Cyrtanthus leptosiphon Snijman
- Cyrtanthus leucanthus Schltr.
- Cyrtanthus loddigesianus (Herb.) R.A.Dyer
- Cyrtanthus mackenii Hook.f.
- Cyrtanthus macmasteri Snijman
- Cyrtanthus macowanii Baker
- Cyrtanthus montanus R.A.Dyer
- Cyrtanthus nutans R.A.Dyer
- Cyrtanthus obliquus (L.f.) Aiton
- Cyrtanthus obrienii Baker
- Cyrtanthus ochroleucus (Herb.) Burch. ex Steud.
- Cyrtanthus odorus Ker Gawl.
- Cyrtanthus rhodesianus Rendle
- Cyrtanthus rhododactylus Stapf
- Cyrtanthus rotundilobus N.E.Br.
- Cyrtanthus sanguineus (Lindl.) Walp.
- Cyrtanthus smithiae Watt ex Harv.
- Cyrtanthus spiralis Burch. ex Ker Gawl.
- Cyrtanthus staadensis Schönland
- Cyrtanthus stenanthus Baker
- Cyrtanthus striatus Herb.
- Cyrtanthus suaveolens Schönland
- Cyrtanthus thorncroftii C.H.Wright
- Cyrtanthus tuckii Baker
- Cyrtanthus ventricosus Willd.
- Cyrtanthus wellandii Snijman
- Cyrtanthus welwitschii Hiern ex Baker
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-04-04] (ang.).
- ↑ a b c Cyrtanthus W. Aiton. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-04-04].
- ↑ a b Genus: Cyrtanthus Aiton. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-04-04].
- ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 270, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b Cyrtanthus. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-04-04].
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 466. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d Botanica. Warszawa: Konemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 601-602. ISBN 3-8331-1916-0.
