Bligia pospolita
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | mydleńcowce | ||
Rodzina | mydleńcowate | ||
Rodzaj | bligia | ||
Gatunek | bligia pospolita | ||
Nazwa systematyczna | |||
Blighia sapida K. D. Koenig Ann. Bot. (König & Sims) 2:571, t. 16-17. 1806 | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
najmniejszej troski | |||
|
Bligia pospolita (Blighia sapida) – gatunek rośliny z rodziny mydleńcowatych, spokrewniony z liczi chińskim i longanem. Pochodzi z zachodnich obszarów tropikalnej Afryki, lecz jest uprawiany w wielu obszarach o klimacie tropikalnym[4]. Nazwę zawdzięcza kapitanowi Blighowi, który wprowadził ją do uprawy na Jamajce. Angielska nazwa ackee pochodzi z afrykańskiego języka twi.
Morfologia i biologia
- Pokrój
- Wiecznie zielona roślina o jednopłciowych kwiatach z pięcioma białawo-zielonymi płatkami.
- Owoce
- O kształcie gruszkowatym, dojrzałe w kolorze pomarańczowym. Dojrzałe owoce otwierają się samoistnie, ukazując trzy błyszczące czarne nasiona, otoczone białym lub żółtawym miąższem. Niedojrzałe owoce są trujące. Spożycie może wywoływać hipoglikemię i tzw. jamajską chorobę wymiotną.
Zastosowanie
Bligia pospolita uprawiana jest w zachodniej Afryce i w rejonie Karaibów, zwłaszcza na Jamajce[5]. Ze względu na zawartość wielu składników odżywczych, zwłaszcza kwasów tłuszczowych, kwasu stearynowego, witaminy A i białka, dojrzałe owoce znajdują powszechne zastosowanie w kuchni jamajskiej. W kuchni tej owoce ackee są szczególnie często podawane jako dodatek do solonej ryby (tradycyjne danie ackee and saltfish)[6]. Puszkowane owoce są w dużych ilościach eksportowane.
Suszone nasiona i łupina owocu są wykorzystywane do celów medycznych. W niektórych krajach afrykańskich owoce używane są do produkcji mydła.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-05] (ang.).
- ↑ Blighia sapida, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
- ↑ J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 108. ISBN 83-7255-326-2.
- ↑ John Ayton, An A-Z of Food and Drink, Oxford University Press, 2002.
Linki zewnętrzne
- Blighia sapida w Science Creative Quarterly
- Odmiany bligii na Karaibach
- Owoce tropikalne: Ackee
- Blighia sapida (Mydleńcowate). montosogardens.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-19)].
- Przepisy kuchni jamajskiej
- Britannica: plant/ackee
- EoL: 483850
- GBIF: 3189955
- identyfikator iNaturalist: 155137
- IPNI: 782152-1
- ITIS: 506071
- NCBI: 259381
- Plant Finder: 286811
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2677575
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:782152-1
- identyfikator Tropicos: 28600002
- USDA PLANTS: BLSA2
- CoL: M6V2