Biblioteka Książąt Czartoryskich

Biblioteka Czartoryskich

Biblioteka Książąt Czartoryskich

Logo oddziału MNK Biblioteka Czartoryskich
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. św. Marka 17
Wielkość zbiorów	245 000
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Biblioteka Czartoryskich
Położenie na mapie Polski Biblioteka Czartoryskich
Położenie na mapie województwa małopolskiego Biblioteka Czartoryskich
Położenie na mapie Krakowa Biblioteka Czartoryskich
50°03′49,60″N 19°56′22,50″E/50,063778 19,939583
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Biblioteka Książąt Czartoryskich – oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, znajdujący się przy ul. św. Marka 17 w Krakowie^[1]. Jest to polska biblioteka fundacyjna powstała z inicjatywy książąt Adama Kazimierza Czartoryskiego i Izabeli z Flemingów Czartoryskiej w II połowie XVIII wieku^[1].

Księgozbiór Adama Kazimierza i Izabeli z Flemingów Czartoryskich początkowo mieścił się w należącym do księstwa Pałacu Błękitnym w Warszawie. W 1770 roku biblioteka liczyła 1645 druków i rękopisów oraz opublikowała swój pierwszy katalog. Po 1783 roku została przeniesiona do Pałacu Czartoryskich w Puławach. Zbiór puławski był stale powiększany o dzieła o znaczeniu narodowym, w tym bibliotekę Tadeusza Czackiego, zwaną Porycką, która obejmowała archiwa po królu Stanisławie Auguście Poniatowskim^[1].

Do 1830 w bibliotece zgromadzono około 70 000 druków i 3000 rękopisów. Po upadku powstania listopadowego i konfiskacie majątku zbiory uległy rozproszeniu i były przechowywane poza granicami zaboru rosyjskiego – w Sieniawie, Krasiczynie, Kórniku, Krakowie i Paryżu. Ponownego scalenia zbiorów dokonał syn Adama Jerzego – książę Władysław, który w 1874 r. ulokował je w oddanym na ten cel przez władze Krakowa dawnym Arsenale Miejskim. Biblioteka była integralną częścią muzeum, które uroczyście otwarto w 1876 roku^[1].

Podczas II wojny światowej biblioteka została zamknięta, jednak nadal z jej zbiorów korzystali polscy uczeni i badacze. Zbiory biblioteki zostały zrabowane, a tylko część z nich udało się odzyskać. W 1950 roku zbiory biblioteczne i muzealne trafiły pod opiekę państwa jako depozyt w Muzeum Narodowym w Krakowie. Na ten cel wybudowano oddzielną siedzibę, którą zaprojektował Marian Jaroszewski. Budynek został wzniesiony w latach 1958–1960 na miejscu zburzonej w 1939 roku oficyny tylnej Pałacu Wodzickich przy ulicy św. Jana 11. Przeprowadzka księgozbioru do nowej siedziby zakończyła się w 1961 roku. W roku 1971 Biblioteka Czartoryskich uzyskała status biblioteki naukowej o profilu humanistycznym^[2][1].

29 grudnia 2016 roku Fundacja Książąt Czartoryskich, będąca prawnym właścicielem zbiorów od 1991 roku, przekazała bibliotekę oraz inne dobra na własność Muzeum Narodowemu w Krakowie^[1].

Księgozbiór Biblioteki Książąt Czartoryskich liczy ponad 245 000 woluminów i obejmuje zabytki piśmiennictwa z okresu od X do XX wieku. Biblioteka Czartoryskich posiada różnorodny zbiór starych druków, inkunabułów, cymeliów, muzykaliów, kalendarzy, map, atlasów, zielników, czasopism i druków ulotnych^[3].

Od początku zbiorowi towarzyszą średniowieczne i nowożytne rękopisy iluminowane, które stanowiły część kolekcji muzealnej księżnej Izabeli Czartoryskiej. Do malarstwa książkowego prezentowanego w bibliotece należą m.in. Traktat o formach i przepisach turniejowych, Złoty Kodeks Pułtuski i Pontyfikał Erazma Ciołka^[4].

Szczególne znaczenie dla zbiorów biblioteki mają dokumenty historyczne poświadczające ważne wydarzenia w dziejach kraju, takie jak: przywilej koszycki (1374), przywilej jedlneński (1430), dokument unii w Horodle (1413) i akt hołdu pruskiego (1525). Historia rodu Czartoryskich zapisała się w dokumentach rodzinnych, wśród których znajdują się m.in. nadanie tytułu książęcego dla Czartoryskich w 1442 roku, dyplom honorowego obywatelstwa miasta Krakowa dla Władysława Czartoryskiego (1880) oraz materiały ukazujące działalność muzealną Izabeli Czartoryskiej^[5].

W księgozbiorze znajdują się także pamiątki po znanych osobach ze świata kultury, nauki, polityki i religii. Są to autografy listów Marcina Lutra, Mikołaja Kopernika, Ludwiga van Beethovena, Adama Mickiewicza oraz pierwszych prezydentów USA^[6].

• 
  Złoty Kodeks Pułtuski, lata 80. XI w.
• 
  Psalterium-Horae, I ćw. XIV w.
• 
  Lectiones Evangeliorum in diebus festis, Kolonia, po 1461
• 
  Getijdenboek, Brugia, I ćw. XV w.
• 
  Pontyfikał Erazma Ciołka, Kraków, 1510-1515
• 
  Livre d'heures, pocz. XVI w.

• Budynek Biblioteki Czartoryskich w Krakowie
• Muzeum Książąt Czartoryskich

• Biblioteka na stronie Muzeum Narodowego w Krakowie
• Katalog on-line biblioteki
• Biblioteka Cyfrowa Muzeum Narodowego w Krakowie
• Rękopisy i starodruki Biblioteki Czartoryskich – wersja cyfrowa w serwisie Polona