Antoni Baraniak

Antoni Baraniak

Da mihi animas, caetera tolle Daj mi dusze, resztę zabierz
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	1 stycznia 1904 Sebastianowo
Data i miejsce śmierci	13 sierpnia 1977 Poznań
Miejsce pochówku	bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu
Arcybiskup metropolita poznański
Okres sprawowania	1957–1977
Biskup pomocniczy gnieźnieński
Okres sprawowania	1951–1957
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	salezjanie
Prezbiterat	3 sierpnia 1930
Nominacja biskupia	26 kwietnia 1951
Sakra biskupia	8 lipca 1951
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Baraniak (ur. 1 stycznia 1904 w Sebastianowie, zm. 13 sierpnia 1977 w Poznaniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, salezjanin, kapelan i sekretarz prymasów Polski Augusta Hlonda (1933–1948) oraz Stefana Wyszyńskiego (1949–1951), biskup pomocniczy gnieźnieński w latach 1951–1957, arcybiskup metropolita poznański w latach 1957–1977. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.

Życiorys

1 września 1917 przyjechał do Oświęcimia i rozpoczął naukę w szkole średniej jako wychowanek salezjański. W 1920 wstąpił do nowicjatu Towarzystwa Salezjańskiego w Kleczy Dolnej i 28 lipca 1921 złożył pierwszą profesję zakonną. W 1921–1924 przebywał na studiach filozoficznych w Studentacie Filozoficznym w Krakowie. 30 maja 1924 zdał maturę i 15 marca 1925 złożył śluby wieczyste w Zgromadzeniu Salezjańskim. W latach 1924–1927 pracował jako wychowawca w Kleczy Dolnej, Czerwińsku i Warszawie.

Przełożeni zakonni skierowali go na studia teologiczne, które w latach 1927–1931 odbył na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Święceń prezbiteratu udzielił mu 3 sierpnia 1930 w kościele Sióstr Karmelitanek w Krakowie arcybiskup Adam Stefan Sapieha.

1 września 1933 został sekretarzem i kapelanem prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda. 14 września 1939 wraz z prymasem Hlondem opuścił terytorium Polski i udał się do Rzymu. Następnie od 9 czerwca 1940 do 1943 mieszkał w Lourdes, a w latach 1943–1945 wraz z kardynałem Hlondem w klasztorze cysterskim w Hautecombe w Sabaudii. W maju 1945 udał się przez Paryż do Rzymu, aby pracować u boku kardynała Hlonda. 20 lipca 1945 wraz z prymasem Hlondem powrócił do Polski do Poznania. Po jego śmierci został sekretarzem i kapelanem prymasa Stefana Wyszyńskiego.

Pełnił tę funkcję do 26 kwietnia 1951, kiedy to został nominowany biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej i biskupem tytularnym teodozjopolitańskim. Święceń biskupich udzielił mu 8 lipca 1951 prymas Wyszyński. Za swoje zawołanie biskupie przyjął słowa „Da mihi animas, caetera tolle” (Daj mi dusze, resztę zabierz).

W okresie od 1951 do 1953 pracował w sekretariacie Prymasa Polski.

W nocy z 25 na 26 września 1953 został aresztowany razem z prymasem Wyszyńskim^[1]. Osadzono go w Areszcie Śledczym na Mokotowie. Tam przez 3 lata poddawany był brutalnemu śledztwu przez oprawców z Urzędu Bezpieczeństwa. Był m.in. 145 razy przesłuchiwany, niekiedy po kilkanaście godzin, zrywano mu paznokcie, przetrzymywano przez wiele dni bez ubrania w lodowatej, pełnej fekaliów celi^[2]. Mimo okrutnych tortur nie dał się złamać i nie obciążył prymasa, na czym zależało komunistycznym służbom. Uzyskanie takich zeznań umożliwiłoby wytoczenie Stefanowi Wyszyńskiemu procesu o zdradę państwa i działalność kontrrewolucyjną. Zwolniony 30 października 1956, ponownie podjął obowiązki kierownika sekretariatu.

30 maja 1957 został mianowany przez papieża Piusa XII arcybiskupem metropolitą poznańskim. 2 lipca 1957 objął rządy w archidiecezji. Paliusz przyjął 8 września 1958 z rąk infułata Bolesława Filipiaka w archikatedrze poznańskiej^[3].

W latach 1962–1965 uczestniczył we wszystkich czterech sesjach soboru watykańskiego II^[4]. Zasiadał w soborowej Komisji do Spraw Kościołów Wschodnich^[5]. 16 i 17 kwietnia 1966 wraz z całym Episkopatem Polski przeżywał w Poznaniu uroczystości milenijne Chrztu Polski. 1 stycznia 1968 w bazylice archikatedralnej zainaugurował rok Tysiąclecia Biskupstwa Poznańskiego. 29 i 30 czerwca tego roku przewodniczył uroczystościom milenijnym, a 12 października w trakcie III sesji Synodu Archidiecezji Poznańskiej koronował w katedrze obraz Matki Boskiej Różańcowej z kościoła jezuitów.

6 grudnia 1972 otrzymał pismo Stolicy Apostolskiej potwierdzające tytuł metropolitalny dla archidiecezji poznańskiej, a 2 czerwca 1974 zostały uwieńczone sukcesem jego długoletnie starania o utworzenie Papieskiego Wydziału Teologicznego w Poznaniu^[6].

Po długotrwałej i ciężkiej chorobie zmarł 13 sierpnia 1977. Został pochowany w podziemiach poznańskiej katedry.

Jest kandydatem do wyniesienia na ołtarze^[7]. W październiku 2017 arcybiskup Stanisław Gądecki poinformował o zamiarze rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego^[8][9].

Odznaczenia, upamiętnienie

W 2018, w 100. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, prezydent RP Andrzej Duda nadał mu pośmiertnie Order Orła Białego^[10].

Sejm RP w 2017, w 40. rocznicę jego śmierci, przyjął upamiętniającą go uchwałę^[11], a w 2023 wybrał go na jednego z patronów roku 2024^[12].

W 2016 w areszcie śledczym przy ul. Rakowieckiej otwarto celę jego pamięci^[13]. Jego pomnik znajduje się w Mchach, a popiersie w archikatedrze poznańskiej. Jego imieniem nazwano zespół szkół w Mchach^[14] oraz ponadtrzykilometrową arterię w Poznaniu, biegnącą wzdłuż południowego brzegu Jeziora Maltańskiego^[15].

O jego życiu opowiadają filmy dokumentalne Jolanty Hajdasz: Zapomniane męczeństwo (2012), Żołnierz Niezłomny Kościoła (2016) i Powrót (2018). W 2023 Poczta Polska wyemitowała znaczek pocztowy z jego wizerunkiem o nominale 3,90 zł. Projekt znaczka wykonał Jarosław Ochendzan, wydrukowano 120 000 sztuk techniką rotograwiury na papierze fluorescencyjnym^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Suwart A., Pierwszy po prymasie, [w:] „Przewodnik Katolicki”, 39/2007.
• Zasada S., Teczki na arcybiskupa, [w:] „Gość Niedzielny”, 28/2009 (LXXXVI), s. 44–45.
• Jędraszewski M., Teczki na Baraniaka, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2009.
• Białecki K. i inni, Arcybiskup Antoni Baraniak 1904–1977, Poznań; Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2017, ISBN 978-83-8098-236-9.

Linki zewnętrzne

• Antoni Baraniak [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-12-26]  (ang.).