Żmuliniec
| Coelostoma | |||
| Brullé, 1835 | |||
| Okres istnienia: miocen–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 23.03/0 23.03/0 | |||
 Coelostoma orbiculare | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | stawonogi | ||
| Gromada | owady | ||
| Rząd | chrząszcze | ||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | gomolatki | ||
| Plemię | Coelostomatini | ||
| Rodzaj | Coelostoma | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Hydrophilus orbicularis Fabricius, 1775 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Żmuliniec[1][2][3] (Coelostoma) – rodzaj chrząszczy z rodziny kałużnicowatych i podrodziny gomolatek (Sphaeridiinae). Obejmuje ponad 110 opisanych gatunków. Są to chrząszcze wodne, występujące na zanurzonej roślinności, jak i na pobrzeżach wód i wilgotnych siedliskach w ich pobliżu. Są szeroko rozprzestrzenione na półkuli wschodniej. W zapisie kopalnym znane są od miocenu.
Morfologia
Chrząszcze o ciele szeroko-owalnym[4], wyraźnie wysklepionym[5], ubarwionym mniej lub bardziej jednolicie w odcieniach od brązu do czerni[4][5]. Głowa zaopatrzona jest w przeciętnych rozmiarów oczy złożone z głęboko wykrojonymi krawędziami wewnętrznymi[5]. Czułki buduje dziewięć członów, z których te końcowe formują luźno zestawioną buławkę[4][5]. Podstawy czułków są nakryte bokami nadustka i od góry niewidoczne[4]. Pokrywy zasadniczo pozbawione są rzędów, obecny jest tylko rządek przyszwowy[4][5], a niekiedy po bokach pokryw punkty miejscami układają się w szeregi[4]. Przedpiersie jest w części środkowej w różnym stopniu nabrzmiałe, a jego przednia krawędź często wyciągnięta ku przodowi w ząbkowaty lub palcowaty wyrostek. Śródpiersie (mezowentryt) jest przynajmniej częściowo zlane z episternitami śródtułowia[4]. Środkowa część śródpiersia, wyniesiona silnie ku tyłowi, tworzy wyrostek międzybiodrowy w kształcie grotu strzały[4][5]. W przednio-środkowej części śródpiersia znajduje się dołeczkowata bruzda[4]. Zapiersie (metawentryt), dłuższe od śródpiersia[5], ma silnie wyniesioną ku przodowi część środkową, silnie wnikającą pomiędzy biodra środkowej pary, gdzie styka się z wyrostkiem śródpiersia[4][5]. Odnóża pary środkowej i tylnej mają stopy o członie pierwszym wyraźnie dłuższym niż drugi. Odwłok ma piąty z widocznych sternitów (piąty wentryt) całobrzegi lub na wierzchołkowej krawędzi wykrojony. Genitalia samca odznaczają się silnie zredukowaną fallobazą. Budowa edeagusa wykazują dużą zmienność w obrębie rodzaju i jest najważniejszą cechą morfologiczną używaną w oznaczaniu gatunków[4].
Ekologia i występowanie
Są to chrząszcze wodne, związane z wodami słodkimi, od rzek i bagien po sadzawki. Bytują na zanurzonych roślinach w wodzie stojącej, na żwirowych, piaszczystych i mulistych pobrzeżach wód stojących i płynących, wśród wilgotnych mchów, korzeni, mat glonów, pod kamieniami i mokrą ściółką[4][5]. Żerują na organizmach roślinnych. Postacie dorosłe niektórych gatunków przylatują do sztucznych źródeł światła, ale tylko przez pierwsze około dwie godziny po zmierzchu; nie obserwuje się ich później w nocy[4].
Rodzaj ten jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli wschodniej, przy czym większość gatunków zamieszkuje krainę orientalną i etiopską. W krainie palearktycznej występują cztery gatunki[4], z których tylko C. orbiculare stwierdzono w Polsce[6]. W krainie australijskiej żyją tylko dwa gatunki. W krainach nearktycznej i neotropikalnej niszę tego rodzaju zajmują Phaenonotum i Phaenostoma[4].
Taksonomia
Rodzaj ten wprowadził w 1835 roku Gaspard Auguste Brullé, zaliczając doń pojedynczy gatunek, opisanego w 1775 roku przez Johna Christiana Fabriciusa Hydrophilus orbicularis[7]. Współcześnie Coelostoma jest jednym z najbardziej różnorodnych rodzajów w rodzinie kałużnicowatych, obejmującym ponad 110 opisanych gatunków[4].
Do rodzaju tego należą[8]:
- Coelostoma aeneolum Régimbart, 1903
- Coelostoma aethiopicum Orchymont, 1936
- Coelostoma afflatum Knisch, 1922
- Coelostoma alluaudi Mouchamps, 1958
- Coelostoma anthracinum J.Balfour-Browne, 1939
- Coelostoma assinicum Mouchamps, 1958
- Coelostoma austrine Mouchamps, 1958
- Coelostoma balfourbrownei M.Hansen, 1999
- Coelostoma basilewskyi Mouchamps, 1958
- Coelostoma bechynei J.Balfour-Browne, 1959
- Coelostoma bhutanicum Jayaswal, 1972
- Coelostoma bibilense Hebauer, 2000
- Coelostoma bifidum Jia, Fenglong, Aston & Fikáček, 2014
- Coelostoma bipunctatum Jayaswal, 1972
- Coelostoma brachaurum Mouchamps, 1958
- Coelostoma brownei Mouchamps, 1958
- Coelostoma brunneum Mouchamps, 1958
- Coelostoma bullosum Mouchamps, 1958
- Coelostoma camerunense Mouchamps, 1958
- Coelostoma centrale Mouchamps, 1958
- Coelostoma collarti Mouchamps, 1958
- Coelostoma conradsi Orchymont, 1936
- Coelostoma coomani Orchymont, 1932
- Coelostoma cooptatum Orchymont, 1932
- Coelostoma coortum Orchymont, 1932
- Coelostoma dentatum Knisch, 1924
- Coelostoma deplexum J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma diversum Orchymont, 1932
- Coelostoma dolum J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma ealanum Orchymont, 1941
- Coelostoma edwardsi J.Balfour-Browne, 1940
- Coelostoma erinna J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma escalerai Hernando, 1997
- Coelostoma fabricii (Montrouzier, 1860)
- Coelostoma fallaciosum Orchymont, 1936
- Coelostoma freudei Mouchamps, 1958
- Coelostoma freyi Mouchamps, 1958
- Coelostoma gentilii Jia, Fenglong, Aston & Fikáček, 2014
- Coelostoma hajeki Jia, Fenglong, Aston & Fikáček, 2014
- Coelostoma himalayanum Hebauer, 2002
- Coelostoma hirsutum Mouchamps, 1958
- Coelostoma hispanicum (Küster, 1848)
- Coelostoma homalinum Hebauer, 2002
- Coelostoma hongkongense Jia, Fenglong, Aston & Fikáček, 2014
- Coelostoma horni (Régimbart, 1902)
- Coelostoma huangi Jia, Fenglong, Aston & Fikáček, 2014
- Coelostoma injuratum J.Balfour-Browne, 1952
- Coelostoma insidiosum Mouchamps, 1958
- Coelostoma insolitum Orchymont, 1936
- Coelostoma irregulare Hebauer, 2001
- Coelostoma jaechi Jia et al., 2017
- Coelostoma jeanneli Mouchamps, 1958
- Coelostoma kantnerorum Hebauer, 2006
- Coelostoma lamottei J.Balfour-Browne, 1958
- Coelostoma lazarense Orchymont, 1925
- Coelostoma lemuriense Mouchamps, 1958
- Coelostoma leonense J.Balfour-Browne, 1939
- Coelostoma lesnei Orchymont, 1936
- Coelostoma lyratum Sheth, Ghate & Fikáček, 2020
- Coelostoma marshalli J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma martensi Hebauer, 2002
- Coelostoma medianum Hebauer, 2002
- Coelostoma mocquerysi Orchymont, 1936
- Coelostoma montanum Mouchamps, 1958
- Coelostoma mouchampsi M.Hansen, 1999
- Coelostoma neavei J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma nostocinum Sheth, Ghate & Fikáček, 2020
- Coelostoma oceanicum Mouchamps, 1958
- Coelostoma optatum J.Balfour-Browne, 1952
- Coelostoma orbiculare (Fabricius, 1775)
- Coelostoma orchymonti Mouchamps, 1958
- Coelostoma orientale Mouchamps, 1958
- Coelostoma parkeri Mouchamps, 1958
- Coelostoma phalacroides Régimbart, 1903
- Coelostoma phallicum Orchymont, 1940
- Coelostoma picturatum Orchymont, 1936
- Coelostoma protervum J.Balfour-Browne, 1959
- Coelostoma proximum Mouchamps, 1958
- Coelostoma punctulatum (Klug, 1833)
- Coelostoma remotum Mouchamps, 1958
- Coelostoma rhodesiense J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma rhomphea Orchymont, 1936
- Coelostoma rohani Orchymont, 1931
- Coelostoma rubens Hebauer, 2002
- Coelostoma rubiginosum J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma rufitarse (Boheman, 1851)
- Coelostoma rusticum Orchymont, 1936
- Coelostoma rutarum Orchymont, 1936
- Coelostoma salvazai Orchymont, 1919
- Coelostoma segne J.Balfour-Browne, 1952
- Coelostoma simulans Orchymont, 1925
- Coelostoma solitarium Mouchamps, 1958
- Coelostoma stultum (Walker, 1858)
- Coelostoma subditum Orchymont, 1936
- Coelostoma subsphaeroides (Régimbart, 1907)
- Coelostoma subtile Orchymont, 1936
- Coelostoma surkhetensis Hebauer, 2002
- Coelostoma syriacum Orchymont, 1936
- Coelostoma taiwanense Liu, Hu et Fikáček, 2020[5]
- Coelostoma tangliangi Jia et al., 2017
- Coelostoma thienemanni Orchymont, 1932
- Coelostoma tina Spangler & Steiner, 2003
- Coelostoma togoense Hebauer, 2003
- Coelostoma tortuosum J.Balfour-Browne, 1959
- Coelostoma transcaspicum Reitter, 1906
- Coelostoma trilobum G.Müller, 1942
- Coelostoma turnai Hebauer, 2006
- Coelostoma vagum Orchymont, 1940
- Coelostoma vitalisi Orchymont, 1923
- Coelostoma vividum Orchymont, 1936
- Coelostoma waterstradti Orchymont, 1936
- Coelostoma wittei J.Balfour-Browne, 1950
- Coelostoma wui Orchymont, 1940
- Coelostoma zumpti Orchymont, 1937
Z zapisu kopalnego znane są dwa gatunki współczesne. C. stultum znaleziony został w plioceńskiej formacji Tsubusagawa w Japonii[9]. C. orbiculare znany jest z miocenu Rosji oraz czwartorzędu Japonii i Wielkiej Brytanii[10].
Przypisy
- ↑ A.M. Łomnicki: Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1889 oraz Materyjały do fizyjografii krajowej. Tom dwudziesty piąty. Fauna Lwowa i okolicy. Akademia Umiejętności w Krakowie; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890, s. 180.
- ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich. T. 2: Słownik polsko-łaciński. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894, s. 519.
- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 49.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Fenglong Jia, Paul Aston, Martin Fikacek. Review of the Chinese species of the genus Coelostoma Brullé, 1835 (Coleoptera: Hydrophilidae: Sphaeridiinae). „Zootaxa”. 3887 (3), s. 354-376, 2014. DOI: 10.11646/zootaxa.3887.3.4.
- ↑ a b c d e f g h i j Hsing-Che Liu, Fang-Shuo Hu, Martin Fikáček. Liu, Hsing-Che; Hu, Fang-Shuo; Fikáček, Martin Review of the genus Coelostoma of Taiwan with description of a new species (Coleoptera: Hydrophilidae). „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 60 (1), s. 155–162, 2020. DOI: 10.37520/aemnp.2020.008. ISSN 1804-6487.
- ↑ M. Przewoźny: rodzina: Hydrophilidae Latreille, 1802 — kałużnicowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2018-10-22].
- ↑ A. Brullé: Histoire naturelle des Insectes. Vol. 5. Coléoptères II. Paris: F.D. Pillot, 1835.
- ↑ Coelostoma Brullé, 1835. [w:] Global Biodiversity Information Facility [on-line]. [dostęp 2022-02-09].
- ↑ M. Hayashi, K. Yahiro, E. Kitabayashi. Fossil insects and their paleoenvironments of the Pliocene Tsubusagawa Formation in Ajimu Basin, Oita Prefecture, Kyushu, Japan. „Bulletin of the Mizunami Fossil Museum”. 30, s. 167-173, 2003.
- ↑ Coelostoma orbiculare Fabricius 1775. [w:] Fossilworks.org [on-line]. [dostęp 2022-02-09].
