Żebrowiec górski
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | selerowce | ||
Rodzina | selerowate | ||
Rodzaj | żebrowiec | ||
Gatunek | żebrowiec górski | ||
Nazwa systematyczna | |||
Pleurospermum austriacum (L.) Hoffm. Gen. Pl. Umbell. x 1814 | |||
| |||
|
Żebrowiec górski (Pleurospermum austriacum (L.) Hoffm.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w Europie, w tym także w Polsce.
Rozmieszczenie geograficzne
Rośnie od Francji na zachodzie do Ukrainy na wschodzie, od Włoch i Bułgarii na południu po Szwecję i kraje bałtyckie na północy[3].
W Polsce występuje w górach (w Karpatach i Sudetach), na rozproszonych stanowiskach w pasie wyżyn oraz na północy – po zachodniej i wschodniej stronie doliny dolnej Wisły[4].
Morfologia
- Pokrój
- Tęga roślina zielna z grubym, często bulwiasto zgrubiałym kłączem, u nasady pędu z tuniką z pozostałości liści. Łodyga jest gruba, pusta w środku, bruzdowana, naga, o wysokości od 0,6 do 2 m[5] (zazwyczaj 1–1,5 m[6]).
- Liście
- Ciemnozielone i błyszczące, na brzegu szorstkie[5]. Dolne liście są długoogonkowe o blaszce w zarysie trójkątnie jajowatej, 2–3-krotnie pierzastej[5]. Odcinki ostatniego rzędu są jajowatolancetowate, zbiegające po osadce, ząbkowane, delikatnie orzęsione na brzegu[6]; na szczytach ząbków znajduje się chrząstkowate ostrze[5]. Górne liście u nasady z pochwami obłonionymi na brzegu, są mniejsze i słabiej podzielone od dolnych[5].
- Kwiaty
- Zebrane w liczne, ustawione na jednym poziomie baldachy złożone (baldachy boczne wyrastają na długich szypułach). Pokrywy są liczne i pierzasto wcinane. Pokrywki lancetowate, odgięte, o długości szypułki[6], na brzegu obłonione[5]. Ząbki kielicha krótkie. Płatki korony białe, zaokrąglone, o długości do 3–4 mm[6][5].
- Owoce
- Rozłupnie o długości 5–8 mm[6] (czasem do 10 mm[5]), krótsze od szypułek[6]. Krążek miodnikowy na szczycie owocu niski, z karbowanym brzegiem, zwieńczony dwiema szyjkami słupka od niego dłuższymi[5].
Biologia i ekologia
Roślina dwuletnia i bylina[5], hemikryptofit[7]. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Rośnie na skałach, zboczach, w zaroślach i lasach oraz nad potokami[5]. Gatunek charakterystyczny zespołu wysokogórskich traworośli Bupleuro-Calamagrostietum arundinaceae[8].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek wymieniony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[9].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-12-18] (ang.).
- ↑ Pleurospermum austriacum (L.) Hoffm., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-08] .
- ↑ Zając A., Zając M.: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej, Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, 2001, s. 412. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ a b c d e f g h i j k MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 46 .
- ↑ a b c d e f Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969
- ↑ a b Rutkowski Lucjan: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- BioLib: 40253
- EoL: 5041308
- EUNIS: 151061
- FloraWeb: 4340
- GBIF: 3632864
- identyfikator iNaturalist: 485938
- IPNI: 847217-1
- NCBI: 584760
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2405067
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:847217-1
- Tela Botanica: 50189
- identyfikator Tropicos: 1703085
- CoL: 4KCJQ