Żółcień amerykański
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | jaskropodobne | ||
Rząd | jaskrowce | ||
Rodzina | jaskrowate | ||
Rodzaj | żółcień | ||
Gatunek | żółcień amerykański | ||
Nazwa systematyczna | |||
Xanthorhiza simplicissima Marshall Arbust. Amer. 168-169 168 1785[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
|
Żółcień amerykański[4] (Xanthorhiza simplicissima Marshall) – gatunek z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae), z monotypowego rodzaju żółcień Xanthorhiza (Marshall, Arbust. Amer. 167. 1785). Występuje we wschodniej części Ameryki Północnej[5], a obszarze od stanu Nowy Jork, po Kentucky i Florydę, gdzie rośnie w lasach[6].
Korzenie tej rośliny wykorzystywano do pozyskania żółtego barwnika[7]. Jako jeden z nielicznych przedstawicieli jaskrowatych o drewniejącym pędzie bywa uprawiany w ogrodach botanicznych jako ciekawostka. Za walor ozdobny uważane są też jego podzielone liście[6]. W Polsce uprawiany w kolekcjach – rośnie dobrze w Arboretum w Glinnej (od 1973) i w Arboretum w Rogowie (od 1956)[8].
Morfologia
- Pokrój
- Krzew, o pędach wyrastających z długich, cienkich, żółtych kłączy[9]. Osiąga do 80 cm wysokości. Ze względu na tworzenie licznych odrostów może tworzyć rozległe zarośla[6].
- Liście
- Łodygowe, zwykle skupiające się w szczytowej części pędów[6], ogonkowe, skrętoległe. Blaszka liściowa 1–2-krotnie pierzasto złożona. Listki od lancetowatych do szerokojajowatych i rombowatych, na brzegach ostro, nieregularnie wcinane i piłkowane[9].
- Kwiaty
- Drobne[6], zebrane w wielokwiatowych, wiechowatych kwiatostanach o długości 5–21 cm, wyrastających w kątach liści. Kwiaty są obupłciowe, promieniste, z trwałymi listkami zewnętrznego okółka okwiatu. Listki te w liczbie 5 są ciemnopurpurowe do zielonkawych, lancetowate do jajowatych i mają ok. 2,5–5 mm długości. 5 listków wewnętrznego okółka osiąga poniżej 1 mm długości, zaopatrzone są w miodniki, ma podobny kolor do okółka zewnętrznego. Pręciki w liczbie 5 lub 10, słupki w liczbie od 5 do 10[9].
- Owoce
- Zbiorowe, ze ścieśnionych, jasnożółtych mieszków[9][6]. Nasiona są czerwonobrązowe, owalne, gładkie[9].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z dwóch rodzajów z podrodziny Coptoideae Tamura (siostrzany dla rodzaju cynowód Coptis), w obrębie rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales)[2].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-03-01] (ang.).
- ↑ Xanthorhiza simplicissima. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 80.
- ↑ Taxon: Xanthorhiza simplicissima. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 85. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 983, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Jerzy Tumiłowicz. Kolekcje dendrologiczne Arboretum SGGW w Rogowie – wyniki wieloletniej uprawy wybranych gatunków Część III – Liściaste (Lardizabalaceae - Verbenaceae). „Rocznik Dendrologiczny”. 53, s. 89-110, 2005.
- ↑ a b c d e Bruce D. Parfitt: Xanthorhiza. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).
- EoL: 595068
- Flora of North America: 220014377
- GBIF: 3033662
- identyfikator iNaturalist: 170344
- IPNI: 715221-1
- ITIS: 18809
- NCBI: 13762
- Plant Finder: 286172
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): tro-27100865
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:715221-1
- Tela Botanica: 101422
- identyfikator Tropicos: 27100865
- USDA PLANTS: XASI
- CoL: 7FX36