Gary Cooper
Gary Cooper | |
---|---|
(1941) Irudi gehiago | |
Bizitza | |
Jaiotzako izen-deiturak | Frank James Cooper |
Jaiotza | Helena, 1901eko maiatzaren 7a |
Herrialdea | Ameriketako Estatu Batuak |
Lehen hizkuntza | ingelesa |
Heriotza | Beverly Hills, 1961eko maiatzaren 13a (60 urte) |
Hobiratze lekua | Kalifornia Sacred Hearts of Jesus and Mary Catholic Cemetery (en) Holy Cross Cemetery (en) |
Heriotza modua | berezko heriotza: prostatako minbizia |
Familia | |
Aita | Charles Henry Cooper |
Ama | Alice Cooper |
Ezkontidea(k) | Veronica Cooper (1933ko abenduaren 15a - 1961eko maiatzaren 13a) |
Seme-alabak | ikusi
|
Hezkuntza | |
Heziketa | Grinnell College (en) Helena High School (en) Gallatin County High School (en) |
Hizkuntzak | ingelesa |
Jarduerak | |
Jarduerak | zinema aktorea, gidoilaria, telebista-aktorea eta aktorea |
Altuera | 191 zentimetro |
Lantokia(k) | Ameriketako Estatu Batuak |
Jasotako sariak | ikusi
|
Sinesmenak eta ideologia | |
Erlijioa | Erromatar Eliza Katolikoa |
Alderdi politikoa | Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa |
garycooper.com | |
| |
Frank James "Gary" Cooper (Helena, Montana, 1901eko maiatzaren 7a - Los Angeles, Kalifornia, 1961eko maiatzaren 13a) Estatu Batuetako aktorea izan zen, bitan gizonezko aktore onenaren Oscar sariaren irabazlea.
1920ko hamarkadan hasi eta heriotzaren urtean amaituta, 100 film baino gehiagotan parte hartu zuen. Antzezteko era lasaia, estoikoa ia ia mugigabea zeukan baina, aldi berean, batzuetan intentsitate handiko nortasuna erakusten ahal izaten zuen. Garaiko zuzendari onenekin lan egin ez ezik, denetariko filmetan aritu zen, western, komedia, drama edota abenturazkoetan.[1]
Biografia
Frank James Cooper Montanan jaio zen, 1901eko maiatzaren 7an. Gurasoek, Estatu Batuetan kokaturiko ingelesek, sorterrira itzultzea erabaki zuten. Egonaldi laburra izan zen hura, Lehen Mundu Gerra hastearekin batera Coopertarrak Montanan zuten etxaldera bueltatu baitziren. Handik gutxira, auto istripu batean aldaka larriki zauritu zuen James gazteak. Medikuek hura osatzeko zaldian ibiltzea aholkatu zioten, eta aitak, bide batez, etxaldean enplegatzeko aprobetxatu zuen. Hala ere, ez zuen gerora hain ospetsu bihurtu zuen ibilera kulunkaria zuzentzerik lortu.[1]
Urte gogorrak izan ziren aktorearentzat, oroitzapen lar onik utzi ez ziotenak: "Negu gorrian goizeko bostetan altxatu behar izatea 450 aberei jaten emateko ez du batere kutsu erromantikorik". Aita erabat arrotza izan zen harentzat: hotza eta uzkurra. Gerora antzeztu zituen pertsonaien estiloa harengandik ikasi zuela zioen. Baina Jamesek komikilari jardun nahi zuen. Asmo horrekin artea ikasi zuen, eta Montanako zenbait egunkaritan kolaboratzera iritsi zen. Lanbide hark, ordea, ez zion bizitzeko adina ematen eta, tartean, Yellowstone Parke Nazionaleko gidari ibili zen.[1]
Patuak, baina, sorpresa bat gordeta zion. 1924an, Kaliforniara joan eta zinema probetara aurkezten hasi zen. Bere itxura fisikoari eta zaldun trebea izateari esker, laster lortu zuen western batzuetan estra moduan agertzea. Bi urte geroago, lehen rol garrantzitsua eskuratu zuen The Winning of Barbara Worth-en. Ordurako, bere ordezkariaren aholkuz, kredituetan Gary izenarekin agertzen zen.[1] Geroxeago, Paramount etxeak fitxatu zuen, eta It (1927) eta Wings (1927) filmak egin zituen.
The Virginian (1929) filmarekin egin zuen debuta zinema soinudunean. Handik aurrera, haren karrerak gora egin zuen, eta Hollywoodeko izar handia bihurtu zen 1930eko hamarkadan. Beste lan askoren artean, Morocco (1930), City Streets (1931), A Farewell to Arms (1932), If I Had a Million (1932), Design for Living (1933), The Wedding Night (1935), The Lives of a Bengal Lancer (1935), Desire (1936), Mr. Deeds Goes to Town (1936), The General Died at Dawn (1936), Buffalo Bill (1936), Souls at Sea (1937) eta Beau Geste (1939) filmetan hartu zuen parte. Design for Living-en egindako lanagatik Oscar sarirako izendatu zuten, baina ez zuen irabazi.
1940ko hamarkadaren hasieran North West Mounted Police (1940), The Westerner (1940), Meet John Doe (1941), Sergeant York (1941), Ball of Fire (1941), The Pride of the Yankees (1942) eta For Whom the Bell Tolls (1942) filmetan lan egin zuen. Sergeant York-en egindako lanak bere lehenbiziko Oscar saria ekarri zion, eta izendatua izan zen The Pride of the Yankees eta For Whom the Bell Tolls filmengatik.
1947an, McCarthyren sorgin-ehiza puri-purian zegoela, Jarduera Antiamerikarren Komitearen aurrean deklaratu zuen lehenengoetarikoa izan zen. Ezaguna zen aktorearen izaera errepublikanoa eta kontserbadorea.[1] Hala ere, ez zuen lankiderik salatu, eta bera izan zen Carl Foremanen alde agertu zen bakarra. Hamarkada amaieran, Unconquered (1947) eta The Fountainhead egin zituen.
1952an, High Noon-ekin, gizonezko aktore onenaren oscarra irabazi zuen bigarren aldiz. Garai hartako filmen artean, aipagarriak dira Garden of Evil (1954), Vera Cruz (1954), The Court-Martial of Billy Mitchell (1955), Friendly Persuasion (1956), Love in the Afternoon (1957), Man of the West (1958) eta The Hanging Tree (1959).
1961ean, haren ibilbide oparoa saritu asmoz, Akademiak Ohorezko Oscarra eman zion. Haren izenean James Stewartek jaso zuen saria eta, negar malkotan, aktoreak minbizia zuela aitortu zuen. Hilabete geroago, maiatzaren 13an, bizi bezala hil zen: isiltasunean.[1]
Bizitza personala
Cooperrek gidoiak ikasteko arazoak zituela zioten batzuek. Carole Lombardek behin baino gehiagotan azaldu zuenez, "ahoa irekitzen duenerako, jada egun bat igaro da". Jeffrey Meyersek aktoreari buruz eginiko biografian, ordea, nahita egiten zuela azaltzen du, gustuko ez zituen esaldiak gidoitik ken zitzaten.[1]
Emakumezale porrokatua, haren besoetatik, besteak beste, Clara Bow, Marlene Dietrich, Lupe Velez, Grace Kelly, Evelyn Brent eta Patricia Neal igaro ziren.[1] 1933an, Veronica Balferekin ezkondu zen, eta 1937an haien alaba bakarra jaio zen, Maria Veronica. 1951n bereizi baziren ere, bikotea berriz batu zen 1954an.
Bere sasoian aktorerik ordainduena izan arren, ez zuen sekula izar apetarik agertu, eta lankideekin harreman ona izan zuen. "Cooperren antzeko pertsonaia bat asmatuko bazenu, inork ez luke hura sinesgarritzat joko. Hain ona da, ezen ez baitu gizakia ematen", zioen Ernest Hemingwayk. A Farewall to Arms filmean elkar ezagutu zutenetik, lagun min bihurtu ziren aktorea eta idazlea.[1]
Filmografia
Taula honetan ikus daitezke film bakoitzaren zuzendaria, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):
Urtea | Filma | Zuzendaria | Ekoizlea | Izenburuak (es,fr) |
---|---|---|---|---|
1925 | Riders of the Purple Sage | Lynn Reynolds | Fox Film Corporation | frantsesez: Tom le vengeur |
1925 | Ben-Hur: A Tale of the Christ | Fred Niblo | Metro-Goldwyn-Mayer | gaztelaniaz: Ben-Hur frantsesez: Ben-Hur |
1925 | The Eagle | Clarence Brown | -- | gaztelaniaz: El águila negra frantsesez: L'Aigle noir |
1925 | The Thundering Herd | William K. Howard | Paramount Pictures | frantsesez: La Ruée sauvage |
1925 | The Vanishing American | George B. Seitz | Famous Players-Lasky Corporation | frantsesez: La Race qui meurt |
1925 | Dick Turpin | |||
1925 | The Thundering Herd | |||
1925 | Wild Horse Mesa | |||
1925 | Tricks | |||
1926 | Three Pals | |||
1926 | The Enchanted Hill | |||
1926 | Watch Your Wife | |||
1926 | he Spider's Net | |||
1926 | Old Ironsides | James Cruze | Paramount Pictures | frantsesez: Vaincre ou Mourir |
1926 | The Winning of Barbara Worth | Henry King | The Samuel Goldwyn Company | frantsesez: La Conquête de Barbara Worth |
1927 | It | Clarence G. Badger | Famous Players-Lasky Corporation | frantsesez: Le Coup de foudre |
1927 | Arizona Bound | John Waters | Famous Players-Lasky Corporation | frantsesez: Le Démon de l'Arizona |
1927 | Nevada | John Waters | -- | |
1927 | The Last Outlaw | Arthur Rosson | Famous Players-Lasky Corporation | |
1927 | Children of Divorce | Frank Lloyd | Famous Players-Lasky Corporation | gaztelaniaz: Los hijos del divorcio frantsesez: Les Enfants du divorce |
1927 | Wings | William Augustus Wellman | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Alas frantsesez: Les Ailes |
1928 | Beau Sabreur | John Waters | Famous Players-Lasky Corporation | frantsesez: Le Spahi |
1928 | Red Hair | Clarence G. Badger | Famous Players-Lasky Corporation | frantsesez: La Belle aux cheveux roux |
1928 | The Shopworn Angel | Richard Wallace | Paramount Pictures | frantsesez: Le Rêve immolé |
1928 | Half a Bride | Gregory La Cava | Paramount Pictures | frantsesez: Mariage à l'essai |
1928 | The First Kiss | Rowland V. Lee | Paramount Pictures | frantsesez: Le Bateau de nos rêves |
1928 | Doomsday | Rowland V. Lee | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Esclava por amor |
1928 | Lilac Time | George Fitzmaurice | First National | gaztelaniaz: El gran combate frantsesez: Ciel de gloire |
1928 | The Legion of the Condemned | William Augustus Wellman | Paramount Pictures | frantsesez: Les Pilotes de la mort |
1928 | Betrayal
| |||
1929 | The Virginian | Victor Fleming | -- | gaztelaniaz: El virginiano frantsesez: Le Virginien |
1929 | The Wolf Song | Victor Fleming | Paramount Pictures | frantsesez: Le Chant du loup |
1929 | Betrayal | Lewis Milestone | Famous Players-Lasky Corporation | frantsesez: Mensonges |
1930 | A Man from Wyoming | Rowland V. Lee | Paramount Pictures | |
1930 | Only the Brave | Frank Tuttle | Paramount Pictures | |
1930 | The Spoilers | Edwin Carewe | Paramount Pictures | |
1930 | The Texan | John Cromwell | -- | |
1930 | Seven Days' Leave | Richard Wallace | -- | frantsesez: Seven Days Leave |
1930 | Paramount on Parade | Edmund Goulding | Paramount Pictures | |
1930 | Morocco | Josef von Sternberg | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Marruecos frantsesez: Cœurs brûlés |
1931 | I Take This Woman | Marion Gering | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Acepto esta mujer |
1931 | The Stolen Jools | William C. McGann | Paramount Pictures | frantsesez: Les Bijoux volés |
1931 | City Streets | Rouben Mamoulian | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Las calles de la ciudad frantsesez: Les Carrefours de la ville |
1931 | His Woman | Edward Sloman | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Una mujer a bordo frantsesez: Sa femme |
1931 | Fighting Caravans | Otto Brower | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Caravanas en lucha frantsesez: L'Attaque de la caravane |
1932 | If I Had a Million | Ernst Lubitsch | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Si yo tuviera un millón frantsesez: Si j'avais un million |
1932 | Devil and the Deep | Marion Gering | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Entre la espada y la pared frantsesez: Le Démon du sous-marin |
1932 | A Farewell to Arms | Frank Borzage | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Adiós a las armas frantsesez: L'Adieu aux armes |
1933 | One Sunday Afternoon | Stephen Roberts | Paramount Pictures | |
1933 | The Film Parade | J. Stuart Blackton | -- | |
1933 | Design for Living | Ernst Lubitsch | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Una mujer para dos frantsesez: Sérénade à trois |
1933 | Alice in Wonderland | Norman Z. McLeod | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Alicia en el país de las maravillas frantsesez: Alice au pays des merveilles |
1933 | Today We Live | Howard Hawks | Metro-Goldwyn-Mayer | gaztelaniaz: Vivimos hoy frantsesez: Après nous le déluge |
1934 | Now and Forever | Henry Hathaway | Paramount Pictures | frantsesez: C'est pour toujours |
1934 | Operator 13 | Ryszard Bolesławski | Metro-Goldwyn-Mayer | frantsesez: Agent no 13 |
1935 | La Fiesta de Santa Barbara | Louis Lewyn | Metro-Goldwyn-Mayer | |
1935 | The Wedding Night | King Vidor | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: Noche nupcial frantsesez: Soir de noces |
1935 | The Lives of a Bengal Lancer | Henry Hathaway | Paramount Pictures | frantsesez: Les Trois Lanciers du Bengale |
1935 | Peter Ibbetson | Henry Hathaway | Paramount Pictures | |
1936 | Hollywood Boulevard | Robert Florey | -- | |
1936 | Mr. Deeds Goes to Town | Frank Capra | Columbia Pictures | gaztelaniaz: El secreto de vivir frantsesez: L'Extravagant Mr. Deeds |
1936 | Desire | Frank Borzage | -- | frantsesez: Désir |
1936 | The Plainsman | Cecil B. DeMille | Paramount Pictures | frantsesez: Une aventure de Buffalo Bill |
1936 | The General Died at Dawn | Lewis Milestone | Paramount Pictures | gaztelaniaz: El general murió al amanecer frantsesez: Le général est mort à l'aube |
1937 | Souls at Sea | Henry Hathaway | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Almas en el mar frantsesez: Âmes à la mer |
1938 | The Adventures of Marco Polo | Archie Mayo | -- | gaztelaniaz: Las aventuras de Marco Polo frantsesez: Les Aventures de Marco Polo |
1938 | Bluebeard's Eighth Wife | Ernst Lubitsch | Paramount Pictures | gaztelaniaz: La octava mujer de Barba Azul frantsesez: La Huitième Femme de Barbe-Bleue |
1938 | The Cowboy and the Lady | H. C. Potter | Samuel Goldwyn Productions | frantsesez: Madame et son cowboy |
1939 | Land of Liberty | Cecil B. DeMille | -- | |
1939 | Beau Geste | William Augustus Wellman | Paramount Pictures | |
1939 | The Real Glory | Henry Hathaway | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: La jungla en armas frantsesez: La Glorieuse Aventure |
1940 | Screen Snapshots Series 19, No. 6 | Ralph Staub | -- | |
1940 | The Westerner | William Wyler | Samuel Goldwyn Productions | frantsesez: Le Cavalier du désert |
1940 | North West Mounted Police | Cecil B. DeMille | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Policía montada del Canadá frantsesez: Les Tuniques écarlates |
1941 | Ball of Fire | Howard Hawks | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: Bola de fuego frantsesez: Boule de feu |
1941 | Meet John Doe | Frank Capra | -- | frantsesez: L'Homme de la rue |
1941 | Sergeant York | Howard Hawks | Warner Bros. | frantsesez: Sergent York |
1942 | The Pride of the Yankees | Sam Wood | Samuel Goldwyn Productions | frantsesez: Vainqueur du destin |
1942 | For Whom the Bell Tolls | Sam Wood | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Por quién doblan las campanas frantsesez: Pour qui sonne le glas |
1944 | The Story of Dr. Wassell | Cecil B. DeMille | Paramount Pictures | frantsesez: L'Odyssée du docteur Wassell |
1944 | Casanova Brown | Sam Wood | RKO Pictures | frantsesez: Casanova le petit |
1945 | Saratoga Trunk | Sam Wood | Warner Bros. | gaztelaniaz: La exótica frantsesez: L'Intrigante de Saratoga |
1945 | Along Came Jones | Stuart Heisler | -- | gaztelaniaz: El caballero del Oeste frantsesez: Le Grand Bill |
1946 | Cloak and Dagger | Fritz Lang | Warner Bros. | frantsesez: Cape et Poignard |
1947 | Variety Girl | George Marshall | Paramount Pictures | gaztelaniaz: El embrujo de la gloria (1947) frantsesez: Hollywood en folie |
1947 | Unconquered | Cecil B. DeMille | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Los inconquistables frantsesez: Les Conquérants d'un nouveau monde |
1948 | Good Sam | Leo McCarey | -- | gaztelaniaz: El buen Sam frantsesez: Ce bon vieux Sam |
1949 | It's a Great Feeling | David Butler | Warner Bros. | gaztelaniaz: El amor no puede esperar frantsesez: Les Travailleurs du chapeau |
1949 | The Fountainhead | King Vidor | Warner Bros. | frantsesez: Le Rebelle |
1950 | Bright Leaf | Michael Curtiz | Warner Bros. | gaztelaniaz: El rey del tabaco frantsesez: Le Roi du tabac |
1950 | Task Force | Delmer Daves | Warner Bros. | gaztelaniaz: Puente de mando frantsesez: Horizons en flammes |
1950 | Dallas | Stuart Heisler | Warner Bros. | gaztelaniaz: Dallas, ciudad fronteriza frantsesez: Dallas, ville frontière |
1951 | You're in the Navy Now | Henry Hathaway | 20th Century Studios | frantsesez: La marine est dans le lac |
1951 | It's a Big Country | Clarence Brown | Metro-Goldwyn-Mayer | gaztelaniaz: Un gran país |
1951 | Starlift | Roy Del Ruth | -- | gaztelaniaz: El amor lo vence todo frantsesez: La Ronde des étoiles |
1951 | Distant Drums | Raoul Walsh | -- | gaztelaniaz: Tambores lejanos frantsesez: Les Aventures du capitaine Wyatt |
1952 | Springfield Rifle | André de Toth | Warner Bros. | gaztelaniaz: El honor del capitán Lex frantsesez: La Mission du commandant Lex |
1952 | High Noon | Fred Zinnemann | United Artists Corporation | frantsesez: Le train sifflera trois fois |
1953 | Blowing Wild | Hugo Fregonese | -- | gaztelaniaz: Soplo salvaje frantsesez: Le Souffle sauvage |
1953 | Return to Paradise | Mark Robson | -- | frantsesez: Retour au paradis |
1954 | Vera Cruz | Robert Aldrich | Hecht-Hill-Lancaster Productions | |
1954 | Garden of Evil | Henry Hathaway | 20th Century Studios | gaztelaniaz: El jardín del diablo frantsesez: Le Jardin du diable |
1954 | Boum sur Paris | Maurice de Canonge | -- | |
1955 | The Court-Martial of Billy Mitchell | Otto Preminger | -- | gaztelaniaz: El proceso de Billy Mitchell frantsesez: Condamné au silence |
1956 | Friendly Persuasion | William Wyler | Monogram Pictures | frantsesez: La Loi du Seigneur |
1957 | Love in the Afternoon | Billy Wilder | Monogram Pictures | gaztelaniaz: Love in the afternoon frantsesez: Ariane |
1958 | Man of the West | Anthony Mann | United Artists Corporation | gaztelaniaz: El Hombre del Oeste (película 1958) frantsesez: L'Homme de l'Ouest |
1958 | Ten North Frederick | Philip Dunne | -- | gaztelaniaz: 10, calle Frederick frantsesez: 10, rue Frederick |
1959 | Alias Jesse James | Norman Z. McLeod | -- | frantsesez: Ne tirez pas sur le bandit |
1959 | The Wreck of the Mary Deare | Michael Anderson | Metro-Goldwyn-Mayer | gaztelaniaz: Misterio en el barco perdido frantsesez: Cargaison dangereuse |
1959 | The Hanging Tree | Delmer Daves | -- | gaztelaniaz: El árbol del ahorcado frantsesez: La Colline des potences |
1959 | They Came to Cordura | Robert Rossen | -- | gaztelaniaz: Llegaron a Cordura frantsesez: Ceux de Cordura |
1961 | The Naked Edge | Michael Anderson | -- | gaztelaniaz: Sombras de sospecha frantsesez: La Lame nue |
1963 | Hollywood Without Make-Up | Rudy Behlmer | -- | |
1965 | The Love Goddesses | Saul J. Turell | Paramount Pictures | |
1971 | Canciones para después de una guerra | Basilio Martín Patino | -- | |
1975 | Brother, Can You Spare a Dime? | Philippe Mora | Goodtimes Enterprises | gaztelaniaz: Hermano, ¿me das diez centavos? frantsesez: T'as pas 100 balles ? |
2016 | I Am Not Your Negro | Raoul Peck | -- | gaztelaniaz: No soy tu negro |
Erreferentziak
- ↑ a b c d e f g h i Ezkerra, Estibalitz. Mito bihurtu zen zaldun isila. Euskaldunon Egunkaria, 2001ko maiatzak 6, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-9).
Kanpo estekak
- Datuak: Q93957
- Multimedia: Gary Cooper / Q93957