Jacobi-Polynom

Die Jacobi-Polynome (nach Carl Gustav Jacob Jacobi), auch hypergeometrische Polynome, sind eine Menge polynomieller Lösungen des Sturm-Liouville-Problems, die einen Satz orthogonaler Polynome bilden, und zwar auf dem Intervall [ 1 , 1 ] {\displaystyle [-1,1]} bezüglich der Gewichtsfunktion ( 1 x ) α ( 1 + x ) β {\displaystyle (1-x)^{\alpha }(1+x)^{\beta }} mit α , β > 1 {\displaystyle \alpha ,\beta >-1} . Sie haben die explizite Form[1]

P n ( α , β ) ( x ) = Γ ( α + n + 1 ) n ! Γ ( α + β + n + 1 ) m = 0 n ( n m ) Γ ( α + β + n + m + 1 ) Γ ( α + m + 1 ) ( x 1 2 ) m , {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(x)={\frac {\Gamma (\alpha +n+1)}{n!\,\Gamma (\alpha +\beta +n+1)}}\sum _{m=0}^{n}{n \choose m}{\frac {\Gamma (\alpha +\beta +n+m+1)}{\Gamma (\alpha +m+1)}}\left({\frac {x-1}{2}}\right)^{m},}

oder mit Hilfe der verallgemeinerten hypergeometrischen Funktion 2 F 1 {\displaystyle {}_{2}F_{1}} :

P n ( α , β ) ( x ) = ( n + α n ) 2 F 1 ( n , 1 + n + α + β ; α + 1 ; 1 x 2 ) . {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(x)={n+\alpha \choose n}\,_{2}F_{1}\left(-n,1+n+\alpha +\beta ;\alpha +1;{\frac {1-x}{2}}\right).}

Rodrigues-Formel

P n ( α , β ) ( x ) = ( 1 ) n 2 n n ! ( 1 x ) α ( 1 + x ) β d n d x n [ ( 1 x ) α + n ( 1 + x ) β + n ] ,       α , β > 1 {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(x)={\frac {(-1)^{n}}{2^{n}n!}}(1-x)^{-\alpha }(1+x)^{-\beta }{\frac {d^{n}}{dx^{n}}}\left[(1-x)^{\alpha +n}(1+x)^{\beta +n}\right],~~~\alpha ,\beta >-1}

Rekursionsformeln

Man kann die Jacobi-Polynome auch mit Hilfe einer Rekursionsformel bestimmen.

P 0 ( α , β ) ( x ) = 1 {\displaystyle P_{0}^{(\alpha ,\beta )}(x)=1}
P 1 ( α , β ) ( x ) = 1 2 ( α β + ( α + β + 2 ) x ) {\displaystyle P_{1}^{(\alpha ,\beta )}(x)={\frac {1}{2}}{\bigl (}\alpha -\beta +(\alpha +\beta +2)x{\bigr )}}
a n 1 P n + 1 ( α , β ) ( x ) = ( a n 2 + a n 3 x ) P n ( α , β ) ( x ) a n 4 P n 1 ( α , β ) ( x ) {\displaystyle a_{n}^{1}P_{n+1}^{(\alpha ,\beta )}(x)=(a_{n}^{2}+a_{n}^{3}x)P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(x)-a_{n}^{4}P_{n-1}^{(\alpha ,\beta )}(x)}

mit den Konstanten:

a n 1 = 2 ( n + 1 ) ( n + α + β + 1 ) ( 2 n + α + β ) {\displaystyle a_{n}^{1}=2(n+1)(n+\alpha +\beta +1)(2n+\alpha +\beta )}
a n 2 = ( 2 n + α + β + 1 ) ( α 2 β 2 ) {\displaystyle a_{n}^{2}=(2n+\alpha +\beta +1)(\alpha ^{2}-\beta ^{2})}
a n 3 = ( 2 n + α + β ) ( 2 n + α + β + 1 ) ( 2 n + α + β + 2 ) {\displaystyle a_{n}^{3}=(2n+\alpha +\beta )(2n+\alpha +\beta +1)(2n+\alpha +\beta +2)}
a n 4 = 2 ( n + α ) ( n + β ) ( 2 n + α + β + 2 ) {\displaystyle a_{n}^{4}=2(n+\alpha )(n+\beta )(2n+\alpha +\beta +2)}

Eigenschaften

Der Wert für x = 1 {\displaystyle x=1} ist

P n ( α , β ) ( 1 ) = ( n + α n ) = Γ ( n + α + 1 ) Γ ( α + 1 ) n ! {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(1)={n+\alpha \choose n}={\frac {\Gamma (n+\alpha +1)}{\Gamma (\alpha +1)n!}}} .

Es gilt die folgende Symmetriebeziehung

P n ( α , β ) ( x ) = ( 1 ) n P n ( β , α ) ( x ) , {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(-x)=(-1)^{n}P_{n}^{(\beta ,\alpha )}(x)\,,}

woraus sich der Wert für x = 1 {\displaystyle x=-1} ergibt:

P n ( α , β ) ( 1 ) = ( 1 ) n ( n + β n ) . {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(-1)=(-1)^{n}{n+\beta \choose n}.}

Sie erfüllen die Orthogonalitätsbedingung

1 1 ( 1 x ) α ( 1 + x ) β P m ( α , β ) ( x ) P n ( α , β ) ( x ) d x = 2 α + β + 1 2 n + α + β + 1 Γ ( n + α + 1 ) Γ ( n + β + 1 ) Γ ( n + α + β + 1 ) n ! δ n m . {\displaystyle \int _{-1}^{1}(1-x)^{\alpha }(1+x)^{\beta }P_{m}^{(\alpha ,\beta )}(x)P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(x)\;dx={\frac {2^{\alpha +\beta +1}}{2n+\alpha +\beta +1}}{\frac {\Gamma (n+\alpha +1)\Gamma (n+\beta +1)}{\Gamma (n+\alpha +\beta +1)n!}}\delta _{nm}.}

Ableitungen

Aus der expliziten Form können die k {\displaystyle k} -ten Ableitungen abgelesen werden. Sie ergeben sich als:

d k d x k P n ( α , β ) ( x ) = Γ ( α + β + n + 1 + k ) 2 k Γ ( α + β + n + 1 ) P n k ( α + k , β + k ) ( x ) . {\displaystyle {\frac {\mathrm {d} ^{k}}{\mathrm {d} x^{k}}}P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(x)={\frac {\Gamma (\alpha +\beta +n+1+k)}{2^{k}\;\Gamma (\alpha +\beta +n+1)}}P_{n-k}^{(\alpha +k,\beta +k)}(x).}

Nullstellen

Die Eigenwerte der symmetrischen Tridiagonalmatrix

( a 0 b 1 0 0 b 1 a 1 b 2 0 b 2 0 b n 1 0 0 b n 1 a n 1 ) {\displaystyle {\begin{pmatrix}a_{0}&b_{1}&0&\dots &0\\b_{1}&a_{1}&b_{2}&\ddots &\vdots \\0&b_{2}&\ddots &\ddots &0\\\vdots &\ddots &\ddots &\ddots &b_{n-1}\\0&\dots &0&b_{n-1}&a_{n-1}\end{pmatrix}}}

mit

a 0 = β α 2 + α + β {\displaystyle a_{0}={\frac {\beta -\alpha }{2+\alpha +\beta }}}
a j = ( β α ) ( α + β ) ( 2 j + α + β ) ( 2 j + 2 + α + β ) ,       j = 1 , , n 1 {\displaystyle a_{j}={\frac {(\beta -\alpha )(\alpha +\beta )}{(2j+\alpha +\beta )(2j+2+\alpha +\beta )}},~~~j=1,\dots ,n-1}
b j = 4 j ( j + α ) ( j + β ) ( j + α + β ) ( 2 j 1 + α + β ) ( 2 j + α + β ) 2 ( 2 j + 1 + α + β ) {\displaystyle b_{j}={\sqrt {\frac {4j(j+\alpha )(j+\beta )(j+\alpha +\beta )}{(2j-1+\alpha +\beta )(2j+\alpha +\beta )^{2}(2j+1+\alpha +\beta )}}}}

stimmen mit den Nullstellen von P n ( α , β ) {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}} überein. Somit bietet der QR-Algorithmus die Möglichkeit, die Nullstellen näherungsweise zu berechnen. Weiterhin kann man beweisen, dass sie einfach sind und im Intervall ( 1 , 1 ) {\displaystyle (-1,1)} liegen.

Asymptotische Darstellung

Mit Hilfe der Landau-Symbole lässt sich folgende Formel aufstellen:

P n ( α , β ) ( cos θ ) = cos ( [ n + ( α + β + 1 ) / 2 ] θ [ 2 α + 1 ] π / 4 ) π n [ sin ( θ / 2 ) ] α + 1 / 2 [ cos ( θ / 2 ) ] β + 1 / 2 + O ( n 3 / 2 ) ,       0 < θ < π . {\displaystyle P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(\cos \theta )={\frac {\cos \left(\left[n+(\alpha +\beta +1)/2\right]\theta -\left[2\alpha +1\right]\pi /4\right)}{{\sqrt {\pi n}}\left[\sin(\theta /2)\right]^{\alpha +1/2}\left[\cos(\theta /2)\right]^{\beta +1/2}}}+{\mathcal {O}}\left(n^{-3/2}\right),~~~0<\theta <\pi .}

Erzeugende Funktion

Für alle x R , z C , | z | < 1 {\displaystyle x\in \mathbb {R} ,z\in \mathbb {C} ,|z|<1} gilt

n = 0 P n ( α , β ) ( x ) z n = 2 α + β [ f ( x , z ) ] 1 [ 1 z + f ( x , z ) ] α [ 1 + z + f ( x , z ) ] β ,       f ( x , z ) = 1 2 x z + z 2 . {\displaystyle \sum _{n=0}^{\infty }P_{n}^{(\alpha ,\beta )}(x)z^{n}=2^{\alpha +\beta }[f(x,z)]^{-1}[1-z+f(x,z)]^{-\alpha }[1+z+f(x,z)]^{-\beta },~~~f(x,z)={\sqrt {1-2xz+z^{2}}}.}

Die Funktion

z 2 α + β [ f ( x , z ) ] 1 [ 1 z + f ( x , z ) ] α [ 1 + z + f ( x , z ) ] β {\displaystyle z\mapsto 2^{\alpha +\beta }[f(x,z)]^{-1}[1-z+f(x,z)]^{-\alpha }[1+z+f(x,z)]^{-\beta }}

wird daher als erzeugende Funktion der Jacobi-Polynome bezeichnet.

Spezialfälle

Einige wichtige Polynome können als Spezialfälle der Jacobi-Polynome betrachtet werden:

  • für α = β = 0 {\displaystyle \alpha =\beta =0} : Legendre-Polynome
  • Gegenbauer-Polynome
  • Tschebyschow-Polynome erster und zweiter Ordnung
  • der Radialterm der Zernike-Polynome

Literatur

  • Eric W. Weisstein: Jacobi Polynomial. In: MathWorld (englisch).
  • Sherwin Karniadakis: Spectral/hp Element Methods for CFD. 1. Auflage. Oxford University Press, New York 1999, ISBN 0-19-510226-6. 
  • I. S. Gradshteyn, I. M. Ryzhik: Table of Integrals, Series, and Products. 5. Auflage. Academic Press Inc., Boston, San Diego, New York, London, Sydney, Tokyo, Toronto 1994, ISBN 0-12-294755-X. 
  • Peter Junghanns: EAGLE-GUIDE Orthogonale Polynome. 1. Auflage. Books on Demand, Leipzig 2009, ISBN 3-937219-28-5. 

Einzelnachweise

  1. Abramowitz, Stegun (1965): Formel 22.3.2 - enthält darüber hinaus umfangreiche Zusatzinformationen und Belege für die weiteren hier genannten Formeln